Ναρκοληψία
Η ναρκοληψία είναι μια σπάνια νευρολογική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από υπερβολική και ανεξέλεγκτη υπνηλία, ακόμα και μετά από επαρκή ύπνο. Ο όρος προέρχεται από την ελληνική λέξη «νάρκη», που σημαίνει λήθαργος. Συχνά παρερμηνεύεται ως κατάθλιψη, έλλειψη ύπνου ή άλλες καταστάσεις.
Στην Ελλάδα, εκτιμάται ότι περίπου 4.000 άτομα ζουν με ναρκοληψία. Συχνά η πάθηση παραμένει αδιάγνωστη για πολλά χρόνια, με μέσο όρο καθυστέρησης διάγνωσης 7–15 έτη.
Η 22 Σεπτεμβρίου έχει καθιερωθεί ως Παγκόσμια Ημέρα Ναρκοληψίας, με στόχο την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του κοινού για τη νόσο.
Η ναρκοληψία μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, αλλά συνήθως τα πρώτα συμπτώματα (η ημερήσια υπνηλία) εμφανίζονται στην εφηβεία ή μεταξύ 20 και 40 ετών. Οι περισσότεροι ασθενείς δεν έχουν λάβει ποτέ σχετική θεραπεία.
Τα άτομα με ναρκοληψία παρουσιάζουν επαναλαμβανόμενα επεισόδια ύπνου κατά τη διάρκεια της ημέρας, στα οποία είναι αδύνατο να αντισταθούν. Αυτό μπορεί να συμβεί σε ακατάλληλες ή επικίνδυνες συνθήκες, όπως κατά την οδήγηση, στη δουλειά ή στο σχολείο. Σημαντικό είναι ότι οι ναρκοληπτικοί εισέρχονται άμεσα στη φάση REM του ύπνου (ύπνος με ταχεία κίνηση των ματιών).
Επιπλέον, μπορεί να εμφανιστούν επεισόδια καταπληξίας, δηλαδή αιφνίδιας απώλειας μυϊκού τόνου, συνήθως ως αντίδραση σε έντονα συναισθήματα, όπως γέλιο, έκπληξη ή θυμό.
Αν και η ναρκοληψία παραμένει σε μεγάλο βαθμό μυστηριώδης, η επιστημονική κοινότητα πιστεύει ότι σχετίζεται με διαταραχές του ανοσοποιητικού συστήματος, το οποίο «επιτίθεται» σε υγιή κύτταρα του οργανισμού. Η ακριβής αιτία δεν είναι ακόμη γνωστή, αλλά πιθανό να εμπλέκονται γενετικοί παράγοντες, αυτοαντιδραστικά κύτταρα και παράγοντες ενεργοποίησης, όπως μια ιογενής λοίμωξη.
Υποκρετίνη και τύποι ναρκοληψίας
Μετά το φαγητό, όταν η γλυκόζη στο αίμα είναι αυξημένη, μειώνεται η παραγωγή της υποκρετίνης (γνωστής και ως ορεξίνη), γεγονός που εξηγεί γιατί συχνά νιώθουμε υπνηλία. Η υποκρετίνη δεν επηρεάζει μόνο τον ύπνο, αλλά φαίνεται να εμπλέκεται και στον έλεγχο της όρεξης και στο αίσθημα επιβράβευσης.
Στους περισσότερους ασθενείς με ναρκοληψία, οι νευρώνες που παράγουν υποκρετίνη έχουν καταστραφεί, προκαλώντας τα κύρια συμπτώματα της νόσου.
Ο ρόλος της υποκρετίνης
Η υποκρετίνη (γνωστή και ως ορεξίνη) είναι ένας νευροδιαβιβαστής που ρυθμίζει την αφύπνιση και τη συνολική ποιότητα του ύπνου.
-
Διασφαλίζει ότι ο ύπνος είναι συνεχής και αρμονικός, με σωστή αλληλουχία των σταδίων του.
-
Η έλλειψη, ή δυσλειτουργία της υποκρετίνης διαταράσσει αυτή την ισορροπία, προκαλώντας διακοπτόμενο ύπνο και συμβάλλοντας στα συμπτώματα της ναρκοληψίας.
Πολλοί πάσχοντες από ναρκοληψία εμφανίζουν χαμηλά επίπεδα υποκρετίνης, γεγονός που εξηγεί την έντονη ημερήσια υπνηλία και τις αιφνίδιες προσβολές ύπνου.
Τύποι ναρκοληψίας
Τύπος 1 (η πιο κοινή μορφή)
-
Υποφέρουν από έλλειψη υποκρετίνης.
Παρουσιάζουν ημερήσια υπνηλία
-
Εμφανίζουν καταπληξία, δηλαδή σύντομη απώλεια μυϊκού ελέγχου.
-
Η καταπληξία μπορεί να εκδηλωθεί ως ακαταλαβίστικη ομιλία ή ολική σωματική κατάρρευση για λίγα δευτερόλεπτα ή λεπτά.
-
Συνήθως ενεργοποιείται από έντονα συναισθήματα, όπως γέλιο, θυμό, ντροπή, ενθουσιασμό, έκπληξη ή χαρά.
Τύπος 2
Οι ασθενείς δεν στερούνται υποκρετίνης και δεν εμφανίζουν καταπληξία.
Παρόλα αυτά, παρουσιάζουν τα ίδια συμπτώματα ημερήσιας υπνηλίας όπως οι ασθενείς τύπου 1.